Тыа сирин сайдыыта, олоҕун уйгута, тупсуута, нэһилиэнньэ аныгы кэм ирдэбиллэринэн араас хайысхаларынан үлэлээх-хамнастаах буолуутун ситиһии. Манна биир сүрүн хайысханан сахалар төрүт дьарыкпыт тыа хаһаайыстыбатын бородууксуйаларын оҥорон таһаарыы буолар.

Өрөспүүбүлүкэбит салайааччыта А.С. Николаев ити сыалтан 2018 сыл ахсынньы ыйыгар Саха Өрөспүүбүлүкэтигэр тыа хаһаайыстыбата сайдыытын стратегическай хайысхаларыгар Ыйаах таһаарбыта. Онно олоҕуран тыа хаһаайыстыбатын бородууксуйаларын оҥорон таһаарааччыларга, саҥа тэриллэр хаһаайыстыбаларга көмө оҥорон, 2024 сылга дылы нэһилиэнньэни бэйэбит оҥорон таһаарар бородууксуйаларбытынан хааччыйар улахан сорук туруорбута.

Бу соругу олоххо киллэрэргэ «Татыйыына» салайааччыта Нина Герасимова өссө 2017 сылтан саҕалаан үлэлии сылдьар. Ол түмүгэр Аллыҥаҕа үүт бородууксуйатын оҥорон таһаарар «Ал-Су» кооператив ситиһиилээхтик үлэлиир. 2019 сылга Нина Прокопьевна өрөспүүбүлүкэҕэ үлэлиир тыа хаһаайыстыбатын кооперативтарын опыттарын кытта билсэн, үөрэтэн, Аллыҥа (баһылык Н.В. Спиридонов), Илимниир (баһылык И.И. Иванов) салайааччыларын кытта сүбэлэһэн, бу икки нэһилиэккэ тыа хаһаайыстыбатын сайыннарыыга дьоһуннаах Проект ылыммыта.

Ол чэрчитинэн быйыл Илимнииргэ «Ил-Тосхол» диэн үүккэ производственнай кооператив бастакы уочарата тэрилиннэ, тутуу үлэлэрэ саҕаланнылар.

Эһиил, 2021 сылга, Аллыҥаҕа СХПК «Ал-Су» иккис уочарата, күҥҥэ 4 тонна үүтү переработкалыыр сыах Сунтаар сэлиэнньэтигэр тутуллуо. Барыта былаан быһыытынан бардаҕына 2022 сылга Илимнииргэ «Ил-Тосхол» проегын иккис уочарата киириэхтээх. 120 төбө турар хотоно (коровник) «Якутпроект» оҥорбут проегынан тутуллуо. Хотон туруохтаах сирэ Илимнииргэ бэйэтин бириэмэтигэр киэҥник сайдан, үлэлээн турбут «Бордоҥ» сопхуос эргэ ферматын онно. Эргэ тутуу тобоҕо, акылаата свалка буолан турбут буоллаҕына, «Сунтаравтодор» тэрилтэтин кытта договордаһан маай бырааһынньыктарын күннэригэр күрдьүллэн, ыраастанан саҥа хотону тутарга миэстэ бэлэм буолла.

Сүөһү аһылыгын бэлэмниир сыалтан Илимниир нэһилиэгин «Сулакы», «Үс көлүйэ» буолаларын арендаҕа ылан 95 га сиргэ зеленка ыһарга бэлэмнэнии үлэлэрэ саҕаланнылар. Ол курдук 20 тонна сиэмэ бурдук, сири таҥастыыр техника атыылаһылынна. 30-ча сыл оһон сыппыт сопхуос буолалара талаҕынан, маһынан үүммүттэрин мульчер диэн кыахтаах агрегаты «Татыйыына» саҥа атыыласпыт «Беларусь» тыраахтарыгар холбоон, буолалары кэҥэтии үлэлэрэ бу күннэргэ сэниэлээхтик ыытылла тураллар. Тырахтарыыһынан «Бордоҥ» сопхуоска өр сылларга үлэлээбит Алексей Михайлович Васильев ананна.

Сүөһү атыылаһыытын боппу- руостарынан Саха өрөспүүбүлүкэтин тыатын хаһаайыстыбатын министер- стватын животноводстватын депар- таменын салайааччыта Артем Александровтан сүбэлэтэн үлэлии сылдьабыт. Башкортостан өрөспүүбүлүкэтиттэн уулаах тыһаҕастары атыылыыр хаһаайыстыбатын булан, 120 төбө племенной симментальскай боруоданы ыларга кэпсэтии барбыта.

Т/х министерстватыгар племсэбиэти аастахпытына от ыйыy ортотугар бу сүөһүлэрбитин Илимнииргэ аҕалан биир ый карантиҥҥа туруоруохтаахпыт, балаҕан ыйыттан саҕалаан төрөөһүн былааннанар.

Этиллибитин курдук, сүөһү үлэтигэр саҥа технологиялары киллэрэн, биир да илии үлэтэ суох буоларын ситиһиэхтээхпит.

Манна эдэр эрчимнээх үлэһиттэргэ наадыйабыт. Атын сиртэн аҕалбакка, олохтоох каадырдары өссө эбии идэлэрин кэҥэтэргэ үөрэттэрэн үлэлэтэр былааннаахпыт. Онон инникибитигэр сыал-сорук киэҥ.

СХПК бэрэссэдээтэлэ Нина Прокопьевна бу проектары олоххо киллэриигэ саамай улахан соруга – саха төрүт дьарыгын сайыннарарга, эдэр ыччаты тыа хаһаайыстыбатыгар сыһыарыы буолар. Ол сыалтан ХХI үйэ саҥа технологияларын киллэрэн, РФ, Саха Өрөспүүбүлүкэтэ ыытар араас проектарыгар кыттан бэйэтин бэйэтэ хааччынан олорор тыа хаһаайыстыбатын производстватын оҥоруу. Бэйэ оҥорон таһаарар ыраас, чөл бородууксуйатынан улуус олохтоохторун, үүнэр көлүөнэни хааччыйыы.

Үлэ хаамыытын хаһыаппыт аныгыскы нүөмэригэр ааҕыаххыт.

Проект салайааччыта З.В. Иванова

Источник:Корпоративная газета группы компаний «Татыйыына»