1918 сыл ахсынньы 4-10 күннэригэр бастакы учредительнай сийиэс ыҥырыллан, Саха уобаластааҕы кэпэрэтииптэр сойуустара «Холбос» тэриллибитэ. Сэбиэт, бырабылыанньа, ревизиялыыр хамыыһыйа талыллыбыттара, «Холбос» бырабылыанньатын бастакы бэрэссэдээтэлинэн Кузьма Осипович Гаврилов буолбута. «Холбос» устааба ахсынньы 25 күнүгэр регистрацияламмыта. •Боотуруускай улууһугар потребобществолар регистрацияламмыттар: — V — с Хатылы нэһилиэгэр (Кындал) 1917 с. балаҕан ыйын 1 күнүгэр. — Боотуруускай (улуус киинигэр Чурапчыга) 1917 с. ахсынньы 15 күнүгэр. — Чакыр – Хадаар — 1918 с. муус устар 6 күнүгэр. — Алаҕар нэһилиэгэр (Пробуждение) 1918 с. алтынньы 25 күнүгэр. •1930 с. Чурапчы райпотребсоюз тэриллибитэ •1933 с. Мурун Тыымпыйаҕа Николай Дмитриевич Субуруускай көҕүлээһининэн 0.5 т кыамталаах бастакы бэкээринэ тутуллубута. •1932 с. эргэ дьиэҕэ бастакы сабыылаах остолобуой аһыллыбыта. •1956 с. бэс ыйын 1 к. Одьулуун нэһилиэгинээҕи Хараандыйа учаастагар бастакы продавеһа суох ларек аһыллыбыта. •Оройуон 4 сельпотун пайщиктаахтара фроҥҥа көмөлөрө •1942 сылга киирбит барыс 20 %-нын барыта 19808 солк. «Советская Якутия» танковай колонна тутуутугар биэрбиттэрэ. •1943 с. РПС систиэмэтин үлэһиттэрэ 3-5 күннээх хамнастарын 2173 солк. Арҕааҥы фронт сэрииһиттэригэр ыытыллар бэлэххэ биэрбиттэрэ. •Кэбээйи оройуонугар көһөрүллүүгэ барбыт 15 колхуос 1943 сыллаахха продссуданан ылбыт бородуукталарын 152698 солк. 13 харчы суумалаах ситэ төлөммөтөх иэһэ Кэбээйи рабкообуттан 1951 с. тохсунньу 1 к. аактанан Чурапчы райпотребсоюһугар көһөрүллүбүт.
“Маарыкчаан” потребительскай уопсастыба кэнники сылларга урукку тэтимин ыһыктыбакка, матырыйаалынай техническэй баазатын саҥардыыга, оҥорон таһаарыыны үрдэтиигэ, ороскуоту кыччатыыга үлэлээн кэллэ. Бүгүн потребобщество улуус 15 нэһилиэгэр 27 маҕаһыыны, 2 уопсастыбаннай аһылык эбийиэгин, 1 эти астыыр-үөллүүр, 1 кондитерскай, 1 үүт сыахтарын, 8 бэкээринэни үлэлэтэр. Тэрилтэ, 2018 сыл тохсунньу ый 1 күнүнээҕи туругунан, 243 үлэһиттээх. Үлэтин көрдөрүүтүнэн, үлэһитин ахсаанынан улуус биир улахан хаһаайыстыбаннай тэрилтэтэ буолар. 2018 сылтан саҥа талыллыбыт Сэбиэт (бэрэсс. Смирников Г.В.), бырабылыанньа ( бэрэсс. Монастырева О.П.) уонна исписэлиистэр биир өйүнэнсанаанан “Холбос” потребительскай уопсастыбалар союзтара тэриллибитэ 100 сылын туолар үбүлүөйүн көрсө көхтөөхтүк үлэлииллэр. Сыл саҥатыттан дойду үрдүнэн бэйэ оҥорон таһаарар аһылык бородууксуйатын элбэтии, хаачыстыбаны тупсарыы соруктарыгар сөп түбэһиннэрэн, былааннаах үлэ ыытылла турар. Ол курдук Кытаанах, Мындаҕаайы бэкээринэлэригэр килиэп астыыр электрическэй оһохтору, кондитерскай сыахха аныгы 2 конвекционнай оһоҕу предринимательство фондатыттан микрозайм ылан туруорулунна. Техническэй ирдэбил быһыытынан “Симиир” остолобуойга, киин бэкээринэҕэ приточно-вытяжной вентиляция оҥоһулунна. Чурапчы улууһугар нэһилиэнньэ дьарыктаах буолуутун киинэ “Тыа сиригэр тэриллэр быстах уопсастыбаннай үлэлэргэ үбүлээһин” бырагырааматынан 5 эбийиэккэ өрөмүөн үлэлэрэ ыытылыннылар. Онно 8 үлэтэ суох киһи хабыллан, быстах үлэнэн хааччылынна. Быйыл халаан уутугар ылларбыт Мырылаҕа элбэх үлэ барда. Ол курдук маҕаһыын хара муостата уларытылынна, ититэр систиэмэ ыраастанна, 130 м уһуннаах ититэр ситим тардылынна. Чох сыаната, тиэйиитаһыы ороскуота улаата турарынан, хочуолунайдар туруктара эргэрэн иһэринэн, быйылгыттан нэһилиэктэргэ баар эргиэн эбийиэктэрин киинтэн ититиллэр ситимҥэ холбооһун уонна гаас оттукка көһөрүү соруга турбута. Бу оттук сезонугар ОДЬКХ киин ититэр ситимигэр Мырыла, Кытаанах, Хадаар маҕаһыыннара, бэкээринэлэрэ холбоннулар. Гаас ситимигэр холбонорго бэлэмнэнии үлэтэ Хайахсыт маҕаһыыныгар ыытылынна. Олох билиҥҥи ирдэбилинэн 11 нэһилиэккэ оптоволокно сибээһин киллэриигэ “Ростелеком” тэрилтэни кытары сөбүлэҥ быһыытынан үбүлээһинэ оҥоһуллан, потребобщество маҕаһыыннарыгар оптоволоконнай сибээс ситимэ тардыллан бүтэн эрэр. Онлайн касса, “Меркурий” бырагыраама киирбитинэн, түргэн, хаачыстыбалаах электроннай сибээс баар буолуута үлэбитигэр улахан оруоллаах буолла. Бу сылга потребобщество өрөспүүбүлүкэ дьоҕус предпринимательствоҕа киинин кытта ыкса сибээстээхтик үлэтин саҕалаата. Үбүлүөй кун, сана аьыллыбыт «Маарыкчаан» икки этээстээх атыы эргиэн киинэ улэ5э киирдэ, атыы эргиэн киинин тас рекламатыгар уонна киэргэтиигэ “Ректайм” рекламнай агенство үлэлэстэ. Манна урбаанньыттары ейуур киини кытары бииргэ үлэлээн, федеральнай бүддьүөттэн үбүлэнэр бырайыактарга киирэр өҥөлөрүнэн, ити иһигэр Дириҥ бэкээринэтигэр реконструкцияны оҥорууга уонна технологическай оборудованиены саҥардыыга бизнес-былааны уонна, саҥа эргиэн дьиэтигэр рекламалыыр-сырдатар полиграфическай матырыйааллары оҥорууга, бэйэ оҥорон таһаарар бородууксуйатыгар көҥүл сэртипикээти ылыыга, сокуоннар уларыйыыларыгар юридическай консультациянан туһанныбыт. Инникитин да урбаанньыттары ейуур киинин кытта үлэлэһэр былааннаахтар.
Ольга Монастырева