Чурапчы улууһугар бастакы бааһынай хаһаайыстыбаны тэрийбиттэртэн биирдэстэрэ, улууска, өрөспүүбүлүкэҕэ бастыҥ үлэтинэн, тэрийэр дьоҕурунан инники күөҥҥэ сылдьыбыт Арассыыйа үтүөлээх фермерэ, Саха Өрөспүүбүлүкэтин тыа хаһаайыстыбатын үтүөлээх үлэһитэ уонна туйгуна, Социалистическай Үлэ Дьоруойа Р.И. Константинов аатынан бириэмийэ лауреата, „Олокоос“ бааһынай хаһаайыстыбаны төрүттээбит Василий Васильевич Смирников төрөөбүтэ муус устар 22 күнүгэр 65 сылын туолла. Кинини бииргэ үлэлээбит, алтыспыт табаарыстара умнубаттар, өрүү өйдүүллэр-саныыллар. Элбэх ахтыылартан кылгатан бэчээккэ таһаарабыт.
2006 сылтан тыа хаһаайыстыбатын министиэристибэтин иһинэн тыа сирин дьонугар аналлаах иһитиннэрэр-сүбэлиир киин уонна эбии ”Чурапчы»ТХПК-ҕа демонстрационнай киин диэн тэриллибитэ. Мин Чурапчы тыа хаһаайыстыбатын управлениетыгар олорон үлэлиир исписэлиис — бэрэстэбиитэл буолбутум. Өрөспүүбүлүкэ үгүс оройуоннарыттан уопут атастаһа кэлэллэр этэ.Биһиги үксүгэр “Азаана», «Олокоос» хаһаайыстыбаларын көрдөрөр этибит. Кэлбит дэлэгээссийэ “Азаана” хотонун, “Олокоос” сайылыгын сэҥээрэллэрэ. «Азаана» хотоно германскай оборудовниелаах, Олокоос сайылыга германскай бырайыактаах, бетон муосталаах, тас көстүүтэ үчүгэйэ дьону сөхтөрбүтэ. Дэлэгээссийэҕэ үксүгэр бааһынай хаһаайыстыба сала-йааччылара, тыа хаһаайыстыбатын исписэлиистэрэ, нэһилиэк баһылыктара сылдьаллара, элбэх уопуту ылан, кэлин истибиппит син үтүктээччи да баар сурахтааҕа.Ол кэлэн ааспыт дьон кэлин Василий Васильевичпыт доҕотторо, табаарыстара буолбуттара. Бэйэтигэр дьону наһаа түргэнник тардара, сөбүлэтэрэ. Арай биирдэ наһаа сөхпүтүм баара.Улахан уола Дима куоракка “Эдэр фермердэр” куурустарыгар үөрэнэ сылдьар этэ. Онно Мээндийэ сайылыгар куурус оҕолорун сыалай автобуһунан таһаартаан, практическай дьарыктарын ыыттарбыта, салгыы оонньоон-көрүлээн, тото аһаан, күрэхтэһэн барбыттара. Оҕолор олус соһуйбуттар, сөхпүттэр этэ. Василий Васильевич онно эппитин өйдүүбүн: “Эдэр ыччат түмсүөн наада, бэйэ-бэйэлэрин өйөһөн, кэнэҕэс бары биир сомоҕо дьон буолан тахсыахтара”, – диэн эрэллээҕин эппитэ. Ол курдук, эдэр ыччакка холобур буолар чахчы өй-санаа өттүнэн толору бэлэмнээх аҕа табаарыс этэ.
Мария САВВИНА,
Чурапчы улууһун бааһынай хаһаайыстыбалар ассоциацияларын бэрэссэдээтэлэ.
***
Улууска гаас кэлиитигэр олук уурсубута
2012 сыллаахха, оччотооҕу улуус баһылыга Яковлев Семен Илларионо-вич ыҥырыытынан, Москваттан Чурапчы улууһун гаастааһыҥҥа улахан салайааччылар кэлбиттэрэ. Бу дьону биһиги айылҕабытын көрдөрөргө уонна сынньатарга быланнанан, Төлөй нэһилиэгин Мээндийэ учаастагар Смирников Василий Васильевиһы кэпсэтэн, киниэхэ таһааран балыктатыахпыт диэн сүбэлэһэн, Мээндийэҕэ илдьэ таҕыстыбыт.Москваттан 3-4 киһи кэлбитэ. Василий бу дьону үрдүк таһымҥа көрсүбүтэ. Ол курдук, сүүрэ сылдьар сибиинньэлэртэн ыйан биэрбиттэрин тута өлөртөрөн, астаан, буһартаран, сиэтэн ыыппыта.Биһиги Чичигинаров Василий Петровичтыын муҥхалаан, 3 куул курдук балыгы таһааран, сүрдээҕин соһуйбуттара.Маны таһынан Баһылай иитиэх көҕөттөрүттэн 7-8 куһу тутан ылан, күөлгэ ыытан кэбиһэн баран, ыалдьыттарга саа биэртэлээбитин ытыалаан, сүрдээҕин астыммыттара. Мээндийэ Эбэ үрдүгэр сылгыһыттар дьиэлэрин таһыгар собо, сибиинньэ этэ буһаран, Эбэтигэр хайдах кустаабытын — андылаабытын, төһө балыгы ылбытын кэпсээн, дьоно сөҕүү бөҕөтүн сөҕөн, ол быыһыгар Чурапчыга гаас наадатын сотору-сотору санатан ааһара. Ол кэмтэн саҕаламмыта, Чурапчыга гаас кэлэр боппуруоһа бүтэһиктээхтик быһаарыллыбыта. Онон биһиги аҕа табаарыспыт бэйэтин эрэ туһугар буолбакка, улууһун инники сайдыытыгар ис сүрэҕиттэн ылсан үлэлиирэ, сүбэлиирэ. Баара буоллар, гаас кэлбитигэр, бука, көрдөөх ырыатын “Кэллэ,кэллэ дьэ кэллэ,гааспыт тиийэн бу кэллэ” – диэн ыллыа эбитэ буолуо…
Николай АРЖАКОВ,
«Чурапчы» ТХПК бэрэссэдээтэлэ.
***
Төрөөбүт күммүтүнэн сибээстээхпит
Мин Баһылайдыын биир күн, былыргынан Ленин төрөөбүт күнүгэр, муус устар 22 чыыһылатыгар биир күн төрөөбүппүт. Кини көрүстэҕин аайы: “Биһиги Ньукулайдыын Ленин, Сталин оҕолоробут”,- диэн астынар буолара. Мин 60 сааспын туолар үбүлүөйбэр сайылыкпар саҥа талыллыбыт киһини Мария Михайловнаны булгу ыҥыран илдьэ кэлбитэ, бэйэтинэн үөрүү-көтүү бөҕөнү тэрийбитэ.Онно тыа хаһаайыстыбатын миниистирин солбуйааччы Афанасьев Н.С,”Чурапчы” ТХПК дириэктэрэ Ноговицын А.Т. кэлэннэр, сүрдээх үрдүк таһымнаахтык үбүлүөйүм ааспыта, онно “Россия үтүөлээх фермерэ” буолан астыммытым, үөрбүтүм.
Бастаан сайылыкка киирии бырагырааматынан улууска элбэх сайылык тутуллубута.Онно киирсэммит, Василий Васильевичпыт тыа хаһаайыстыбатын министиэристибэтигэр бэйэтинэн сүүрэн – көтөн, мин уонна бэйэтин сайылыгар уот трансформаторын туруортарары ситиспитэ. Сайылыктары туттан киирэн баран, бары сайылыктаах дьону, мин сайылыкпыттан саҕалаан, кэрийэн көрбүппүт. Ол сылдьан, мин кини сайылыгар кэлэн туран, “ Баһылай, титииккэр ынахтаргын киллэрбэккин дуу”,-диэбитим — олус ырааһыттан сөҕөн,онуоха Баһылайым: “Нэдиэлэҕэ биирдэ иккитэ ыраастыыбын,сууйабын-сотобун”, –диэбитэ, дьэ дьикти ыраас этэ.
Николай Лыткин,
“Кырымах” бааһынай хаһаайыстыба салайааччыта.
Табаарыһым Бааска туһунан үтүө өйдөбүл
Мин Смирников Василий Васильевичтыын,”Олокоос Бааскалыын”, кини кэнники бааһынай хаһаайыстыба тэриммитин кэннэ эн-мин дэһэн, табаарыстаһан, доҕордоһон, күн сириттэн барыар диэри ордук чугастык алтыһан аастым.
Бу кэми олус күндүтүк саныыбын. Олус да түмсүүлээхтик, бэһиэлэйдик,чэпчэкитик, наар көр-күлүү, хардары-таары хаадьылаһыы, үлэ-хамнас туһунан кэпсэтии, сүбэлэһии, бэйэ-бэйэҕэ харыстабыллаахтык, убаастабыллаахтык сыһыаннаһыы тыыныгар ааспыт эбит, олохпут бу кэрчик кэмэ.
Биһиги, оройуон фермердэрэ, Баһылайбыт тула түмсэр этибит. Ол курдук өрөспүүбүлүкэҕэ, фермердэргэ сыһыаннаах туох үлэ-хамнас, бэлиитикэ ыытылларын киниттэн истэн, информация ылан, үлэҕэ-хамнаска сөптөөх хайысханы үлэбитигэр туһанарбыт. Өрөспүүбүлүкэ таһымыгар фермердэр санааларын улууска да, тыа хаһаайыстыбатыгар да баар кыһалҕалары, туруорсуулары тиэрдэргэ мунньахтарга тыл этээччибит, туруорсааччыбыт кини буолара. “Сүтэрэрим суох, ынах анныттан дальше түһэрэллэрэ суох”,- диэн тыллаах буолара.
Василий кэргэнинээн Анналыын, оҕолорунаан ураты ыалдьытымсах, сиэдэрэй айылгылаах дьиэ кэргэн этэ.
Саас аайы, муус устар 22 күнүгэр дойдутугар, сайылыгар мустан, хайаан да төрөөбүт күнүн бэлиэтиир үтүө үгэстээх буолара. Үбүлүөйдээх сааһа буоллаҕына, ити тэрээһини сайын үбүлүөй буолуор диэри, “Уос үөрэтиитэ” диэн ааттыыра. Ол эрэ буолуо дуо, сайын, күһүн элбэхтик маанылатан, ыалдьыттаан аастахпытына, хайаан да ардыгар куулунан тоҥ балык, кус, куобах кэһиилээн ыытара.
Улуус туһа диэн төһөлөөх элбэх дэлэгээссийэни, өрөспүүбүлүкэ салайааччыларын көрсөр, атаарар тэрээһиннэрин мин наһаа сөҕө-махтайа, салла көрөрүм-истэрим.
Афанасий Сивцев,
«Бэрэ» бааһынай хаһаайыстыба салайааччыта.
Ахтыылары сүүмэрдээтэ
Алексей СЛЕПЦОВ.