Саха сэбиэскэй суруйааччыта Тимофей Сметанин суруйан хаалларбыт “Лоокуут уонна Ньургуһун” диэн сүдү айымньыта сотору кэминэн киинэ буолан дьон дьүүлүгэр тахсара күүтүллэр. Бу эдэркээн дьон номох буолбут тапталларын устуоруйатын истибэтэх киһи, бука сэрэйдэххэ, суох буолуохтаах, онон саҥа киинэ көрөөччү биһирэбилин ылара саарбахтаммат. Оттон киинэ идеята хайдах үөскээбитин, ону тэҥэ устуу кэмигэр туох интэриэһинэй түгэннэр буолан ааспыттарын туһунан Ulus.Media корреспондена режиссертан уонна артыыстартан туоһуласта.
Лоокуут уонна Ньургуһун дьиҥнээхтии олорон ааспыттара
Режиссер Константин Тимофеев Ньургуһуннаах Лоокуут тапталларын аан дойдуга аатырбыт Уильям Шекспир “Ромео уонна Джульетта” трагедиятыгар майгыннатар. Кини этэринэн, бу икки устуоруйа көрөөччүнү олус умсугутар, дууһатын таарыйар уонна ураты иэйиини уһугуннарар. Оттон улуу Шекспир айымньыта өйтөн таһаарыы эбит буоллаҕына, биһиги Ньургуһуннаах Лоокууппут устуоруйата – дьиҥ чахчы:
“Бу айымньыны хас биирдии саха киһитэ билэр уонна билиэхтээх айымньыта дии саныыбын. Лоокуут уонна Ньургуһун устуоруйалара уус-уран айымньы, үһүйээн эрэ буолбатах, кинилэр Орто Бүлүүгэ дьиҥнээхтии олорон ааспыттар эбит, ол туһунан Дьүөгэ Ааныстыырап суруйуута туоһулуур”.
Тимофей Сметанин айымньытын сюжета киинэҕэ бэркэ барсарын Константин өрдөөҕүтэ бэлиэтии көрбүт уонна хас да сыл устата ол санаатын иһигэр иитиэхтии сылдьыбыт. “Оскуолаҕа үөрэнэр кэммэр “Лоокуут уонна Ньургуһун” айымньынан пьеса туруорбуппут. Онтон ыла бу айымньы өйбөр хатанан хаалбыт. Арааһа, билигин кэмэ кэлэн, киинэ оҥорон таһаардахпыт буолуо”, — диэн кини үллэстэр.
Константин Тимофеев киинэ эйгэтигэр уонтан тахса сыллааҕыта кэлбитэ. Күн бүгүн кини айар үлэтин сэргиир, кэтээн көрөр дьон номнуо элбэхтэр. Константин бу иннинээҕи “Бэйбэрикээн” уонна “Бэйбэрикээн-2” киинэлэрэ көрөөччү биһирэбилин толору ылбыттара. Режиссер бэйэтэ билинэринэн, кини төрөөбүт литературатын олус сөбүлүүр буолан киинэлэрин саха уус-уран айымньыларыгар олоҕуран устар.
Ситиһии төрдө – уопуттаах хамаанда уонна идэтийбит артыыстар
Киинэ уһуллуутугар үлэлэспит дьон бары кэриэтэ уопуттаах, үөрүйэх дьон буоланнар улахан ыарахаттары көрсүбэтэхтэр, ол оннугар халлаан туруга кыра күчүмэҕэйдэри үөскэппит. “Биһиги киинэбитин сыл устата уһуллубут. Манна дьыл түөрт кэмэ барыта көстөр – сайын, күһүн, кыһын, саас – онон устуу барыта халлаан туругуттан тутулуктаах курдуга. Сүрүннүүр устуубут Амма улууһун Мээндиги нэһилиэгэр ааспыта. Амма айылҕатын кэрэтэ, дьонун үтүөтэ барыта биһиги киинэбитигэр хатанна диэтэхпинэ сыыспатым буолуо. Сорох кадрдары Хаандыгаҕа, Хаҥаласка уонна Дьокуускайга устубуппут”, — диир Константин.
Артыыстары таларга анал сүүмэрдээһин ыытыллыбатах – кинилэри режиссер бэйэтэ эрдэттэн талан ыҥыртаабыт. Константин киинэ уобарастарын хара маҥнайгыттан өйүгэр оҥорон көрбүт буолан, артыыстарын туох да саарбахтааһына суох булбут. Хата, кини дьолугар, артыыстар бэйэ-бэйэлэрин кытта тапсан, олус таһаарыылаахтык үлэлээбиттэр.
Олоҥхо тыйаатырын артыыһа Мария Михалева айар үлэтигэр “Лоокуут уонна Ньургуһун” киинэ биир улахан үлэтинэн буоларын быһыытынан уһуллууга олус эппиэтинэстээхтик сыһыаннаспыт. Кини идэтинэн тыйаатыр артыыһа буолан киинэ уобараһыгар көһөрбүн кыратык ыарырҕаппытым диэн сэһэргиир:
“Биһиги сүрүн сыалбыт – уобараһы чахчы олоххо баар курдук дьиҥнээхтик, көрөөччүнү итэҕэтэр гына көрдөрүү этэ. Мин тыйаатыр сыанатыгар оонньуурбар барытын омуннаан, кырааскалаан уонна киэргэтэн көрдөрөр эбит буоллахпына, киинэҕэ чыҥха атын. Оттон оруолбун төһө тыыннаахтык тириэрдибиппин дьон киинэ тыйаатырыгар кэллэҕинэ сыаналыаҕа”.
Ньургуһун дьүөгэтэ Нуннуур диэн хамначчыт кыыс оруолун толорбут Саха тыйаатырын артыыһа Айталина Цыпандина эмиэ улахан уустуктары көрсүбэтэҕим диэн билинэр.
“Мин бу иннинэ аныгы кэми көрдөрөр киинэлэргэ оонньообутум, ол иһин миэхэ былыргы кэмҥэ “көһөргө” уустук соҕус этэ. Оччотооҕу тыл-өс, туттуу-хаптыы барыта атын буоллаҕа. Ол да буоллар, киинэ уһуллар кэмэ наһаа үчүгэй кэм этэ. Профессионал артыыстар биһиэхэ, эдэрдэргэ, сүбэ-ама бөҕө биэрэллэрэ, көмөлөһөллөрө, куруук бары үөрэ-көтө сылдьыбыппыт. Бэлиэтээн эттэххэ, мин уобараһым бэйэбэр майгынныыр курдуга – бэһиэлэй, үөрүнньэҥ, оҕотук – онон оонньуурбар чэпчэки этэ, эрээри кыра долгуйуу, “уобараспын сатаан арыйыам дуо” диэн куттаныы син биир баара”, — диир кини.
Дьикти түбэлтэлэр: кимиэхэ да кэпсэммэтэх түгэн уонна дьиибэ түүл
Биллэн турар, киинэ устуута диэн туспа үлэ, ураты эйгэ. Артыыстар оруолларын толороллоругар уобараска бүс-бүтүннүү киирэллэр, атын киһи киэбин кэтэллэр уонна үксүн бэйэлэрин дьылҕаларыттан олох атын дьылҕаны көрдөрөллөр. Эбиитин көрөөччүгэ итэҕэтэр гына артыыс туох баар сыратын-сылбатын ууран туран оонньуур, уобараһыгар толору кубулуйар. Ити эмиэ ураты сатабыл буоллаҕа.
“Лоокуут уонна Ньургуһун” киинэҕэ урут тыйаатыр туруоруутугар Ньургуһун оруолун толорбут Ирина Никифорова уһуллубут. Кини бу сырыыга Ньургуһун ийэтин оонньообут. Онон кини эдэркээн Мария Михалеваҕа күүс-көмө буолбут. Маны таһынан, Мария биир түүн олус дьикти түүлү түүһээн турардаах.
“Оруобуна уобараспын арыйаары бэлэмнэнэ, киинэҕэ кыралаан уһулла сылдьар кэммэр түүлбэр Ньургуһун илэ бэйэтинэн киирэн кэллэ. Эрдэ Ньургуһуну айымньыттан сиэттэрэн нарын, намчы, мааны кыыс эрэ курдук ылынар этим. Оттон ол дьиибэ түүлбэр кини арыый да атын этэ. Мин саныахпар, чахчы Ньургуһун кэлэн ааспыт быһыылаах. Онон миэхэ кини уобараспын сөпкө арыйарбар сирдьит курдук буолбута”, — диэн кэпсиир кини.
Киинэҕэ биир саамай трагическай түгэни устар кэмнэригэр өссө биир дьикти түгэн буолбутун туһунан Константин Тимофеев маннык саныыр: “Арай биир хомолтолоох түгэни уста сырыттахпытына үрдүбүтүгэр суордар кэлэннэр айман да айман буоллулар. Ол киинэҕэ уһуллан хаалбыта. Оттон, уһуллуу бүтээтин кытта, уу чуумпу буола түспүтэ. Ити эмиэ арааһа туох эрэ бэлиэ эбит буоллаҕа дуу диэн күн бүгүҥҥэ диэри саныыбын”.
Түмүккэ артыыстар уонна режиссер Ulus.Media ааҕааччыларын “Лоокуут уонна Ньургуһун” киинэҕэ хайаатар да сылдьалларыгар ыҥырдылар. “Биһиги киинэбит көрөөччүнү үөрдүө даҕаны, күллэриэ даҕаны, баҕар – ытатыа… Ол эрэн хас биирдии киһиэхэ наһаа үчүгэй өйдөбүл уонна сырдык санаа хаалыаҕа диэн бүк эрэллээхпит”, — дииллэр бүгүҥҥү кэпсэтии геройдара. Киинэ тыйаатырдарга балаҕан ыйын 21 күнүттэн тахсыаҕа.