Үс хас сыллааҕыта Хонууга эдэр ыаллар Варламовтар бэйэ дьыалатын аспыттарын туһунан суруйан турардаахпын. Бу кэлиибэр кинилэр этэҥҥэ үлэлии-хамсыы олороллорун, дьоҕус бизнестэригэр саҥа сүүрээни киллэрбиттэрин истэн дуоһуйа үөрдүм. Онон миэхэ Семен Алексеевич уонна Туйаара Ивановна тустарынан өссө кэҥэтэн суруйарга иэйии кыыма кылам гынна.
ХОТУ СИР УРАТЫТА
Кистэммэт, дойдубутугар биирдиилээн дьон дьоҕус бизнескэ киириилэрэ көмүөл мууһа халҕаһалыы анньарыгар хайдах да тэҥнэммэт. Тоҕо диэтэххэ, бу хайысхаҕа күн бүгүнүгэр диэри сокуоннар, быраабылалар уонна ирдэбиллэр дьиҥ олоххо баар чахчылардыын араастаһыылара сирдээх халлаан курдук. Биир уоһунан бэйэ дьыалатын тэриниҥ, көмөҕө эркин курдук эрэниҥ дииллэр. Атынан «маны оҥоруҥ, итини толоруҥ» диэн кылайбыт баҕа санааны самнарыах айылаах буолаллар. Ити да буоллар, республикабыт биһиэхэ майгыннаһар сорох регионнардааҕар предпринимательство эйгэтигэр оҥорор хардыыта киэҥинэн биллэр. Арай транспортнай-логистическай ситим уустуктарыттан, материальнай-техническэй база мөлтөҕүттэн, аныгы технологиялары баһылыыр интеллектуальнай күүс киин сирдэргэ сөҥмүтүттэн арктическай улуустарга билигин да тэтим намыһах. Манна бэйэ дьыалатын арыйбыттар сүрүннээн аһынан-үөлүнэн, туһанааччыга наадалаах аҕыйах табаарынан эрэ эргинэллэр, элбэҕэ суох өҥөлөрү нэһилиэнньэҕэ оҥороллор. Кинилэри балысхан сайдыы долгунугар тоҕо олорсубаккыт диир кыах суоҕун ити үөһэ быһаардыбыт. Хата, государство хааччыйыыта эстибит кэмигэр предпринимателлэрдээх буоламмыт син буолары-буолбаты аһаан-таҥнан инчэҕэй тирбэҕэ быстыбытынан олорон иһэрбитигэр махтаныах кэриҥнээпит.
Хоту сир ыарахаттарын аахсыбат ити дьоммут хатарыллыбыт ыстааллыы характердаахтар, үгүстэрэ харчыны үҥэр таҥара оҥостубаттар. Олох хаачыстыбатын тупсарар туһугар дьаныһан мөхсүнэллэр. Дьиэ кэргэн Варламовтар маннык үтүө хаачыстыбалаахтар диэтэххэ, сыыһа буолбат.
САҔАЛААҺЫН БЫЫҺЫН СЭГЭТТЭХХЭ
Оччолорго ыал ийэтэ Туйаара Ивановна үлэтэ суоҕа, аҕалара Семен Алексеевич суоппардыыра, үс оҕону улаатыннарыах диэтэххэ, үп-харчы үгүөрүтэ суоҕа. Тугу эрэ эбии үлэлээн дохуот оҥоһуннахха табыллыыһы диэн бүччүм санааны кэргэнниилэр олус өр соһо-сыһа сылдьыбатахтара. Уот болдьох кинилэргэ Уус-Ньараттан табаарыстара Никита Винокуров ыалдьыттыы кэлэр. Өймөкөөн киһитин кэпсээнэ хааһахтан хостонор. Онно предпринимателлэр эрбии тииһинээҕэр элбээн иһэллэрэ ахтыллар, атыы-эргиэн эрэ буолбакка араас өҥөлөрү оҥоруу эрдимсийэрэ этиллэр.
Дьиэ хаһаайката дьахтар өттө туох бизнестээхтэрин токкоолоһор, хоруйа килиэп буһарыыта уонна кулинария диэн буолар. Туйаара Ивановна оччону истээт, мин даҕаны холонон көрдөхпүнэ буруй буолбат ини диир. Кэргэнинээн сөбүлэһэн баран предпринимательствоны өйүүр фондаҕа тиийэр. Салайааччы Н. А. Оконешникова кинини үөрэ-көтө көрсөр, бизнес-былааны оҥорон көмүскүүргэ уһуйар, онон субсидия ылыллара ситиһиллэн килиэп буһарар мини-бэкээринэ аһыллар. Туйаара Варламова санаабытын ситэн ИП буоллаҕа ити. Дьоҕус тэрилтэ дьиэтин көҥдөйүн Н. А. Хохолов, А. И. Хабаров көрүөх бэтэрээ өттүгэр тута охсоллор, ис үлэтин ыал бэйэтэ үмүрүтэр. Тута автономнай сылытыыны оҥостоллор, оһохторун туруораллар уонна килиэп астаан бараллар.
«Якутоптторгтан» аатыылаһыллыбыт бурдугунан күҥҥэ 100-150 дыргыйар сыттаах мип-минньигэс килиэп хара маҥнайгы күнтэн аһара хамаҕатык барара Варламовтары кынаттыыр. Күн бүгүнүгэр диэри килиэп атыыга баппакка курсуйбута диэн суох. Аныгы кэм сиэринэн киһи аҥардас килиэбинэн эрэ куртаҕын толорбот. Бүгүн бурдук ас арааһын ааҕан ситиллибэт, эдэрдэр пицца, хот-дог, гамбургер сиэбэтэхтэринэ туохтара эрэ тиийбэт курдук буолар. Ол иһин бэкээринэҕэ балары эмиэ астыыллар, витринаҕа ууруллаат уот начаас бүтэллэр. «Лидер перемен» номинация хаһаайката бэйэ дьыалатын аспыта табыллан иһэриттэн өссө эбии атын хайысхаҕа үлэлэһиэххэ диэн дьиэтээҕилэрин кытта ээр-сэмээр кэпсэтиини саҕалыыр…
АБЫРАЛЛААХ АВТОСЕРВИС
Быйыл дойдубар Ньурбаҕа «Бүлүү» федеральнай айан суолунан элэгэлдьитэн иһэн көрдөхпүнэ, хас биир нэһилиэнньэлээх пуун аайы чайнойдар, массыына өрөмүөннүүр мастарыскыайдар элбэхтэриттэн алаа буола сыспытым. Дьокуускайтан 14-16 чааһынан төрөөбүт буорбар үктэнэр үөрүүбэр өссө эбии дьон-сэргэ олоҕун таһыма үрдээбитэ, дьоҕус уонна орто бизнес сириэдийбитэ биһик ыйаабыт сирбинэн киэн туттарбар олук буолбута. Киин куораттан чугаһынан, суола-ииһэ таҥара бэлэҕин курдугуттан олохтоохтор сайдыы муоһатын ыыппаттыы бигэтик туппуттара харах далыгар киириэн киирбитэ. Массыынаҕа олорон биһиэхэ, хоту сир усулуобуйатыгар, түһүүлээх-тахсыылаах уонна эриирдээх-мускуурдаах айан суолларынан эт киһи сылайарын аахсыбакка айанныыр суоппардары сөҕө-махтайа саныыбын. Кинилэр биир-икки нэһилиэккэ тохтуу түһэн тимир көлөлөрүн өрө тардынар буолуохтаахтар, мастарыскыайдар кэмчилэрэ өтө сэрэйиллэр. Онон массыыналаах олохтоох дьон техникаларын харах харатынааҕар ордук харыстыыллара бааламмат. Көрөр-истэр тухары хоту нэһилиэктэрдэргэ автомастарыскыайдар кырыы- кырыытынан кэккэлэспиттэрэ суох. Ол оннугар суол-иис куһаҕаныттан массыыналар алдьаныылара-эргэриилэрэ угут дьыл бырдаҕынааҕар элбэх. Оттон саҥаттан саҥаны ыларга халыҥ хармаан ирдэнэрэ чуолкай.
Дьэ онно маннык хобдох балаһыанньаны хайдах гынан туоратыахха сөбүн туһунан дьиэ кэргэн убайдара Альберт Хабаровтыын сүүс-сүүстэрин холбоон автосервис аһар толкуйу тобулаллар. Бэкээринэлэрин ойоҕоһугар былырыын балайда улахан 12*6 кв.м. мастарыскыай туталлар. Үп-харчы мунньунан Владивостоктан кырата суох сыаналаах автоподъемник атыылаһаллар. Массыыналаах хаһаайын Варламовтарга кэлэр, техниката даигностиканы ааһар, онтон кини аны Дьокуускайтан саппаас чаас ылартарар сүпсүлгэҥҥэ түһэр. Сапчаас кэлэр, автосервиска массыына өрөмүөннэнэр, иккис тыын угуллан, көлө сүүрбүтүнэн барар. Икки ый эрэ анараатыгар үлэтин саҕалаабыт техниканы өрөмүөннүүр өҥөнү оҥорор Варламовтар мантан инньэ наадалаах саппаас чаастары бэйэлээх бэйэлэрэ сакаастааннар бириэмэҕэ да, үпкэ да сүүйүүлээх тахсыахтара. Оччотугар өрөмүөн өҥөтүнэн туһанааччылар ахсааннара эбиллэрэ саарбахтаммат. Онто да суох суол куһаҕаныттан бөһүөлэк иһинээҕи тимир көлөлөөхтөр рулевой наконечниктара чаастатык алдьанар, субу-субу подшипниктар уларыйаллар, туормастар прокачкаланаллар, о.д.а. Кыһыҥҥы суол аһылыннаҕына, аны нэһилиэктэртэн кэлэн өрөмүөннэниэхтэрэ.
Оройуоҥҥа билиҥҥи туругунан массыыналаахтар ахсааннара 300-ҕэ тиийэр, сыллата бас билэр тимир көлөлөнүөн баҕалаахтар элбииллэр. Онон бэйэ дьыалатынан дириҥ хорутуулаахтык дьарыктанар Варламовтар сөптөөх суолга үктэммиттэрэ кэрэхсэбиллээх. Түгэнинэн туһанан, нэһилиэнньэҕэ туһалаах өҥөнү арыйарга күттүөннээх көмөнү оҥорбут оройуоннааҕы дьарыктаах буолуу киинин салайааччытыгар Сардаана Афанасьевна Архиповаҕа сайдыыны кытта дьүөрэлии хаамар Варламовтар махталларын тиэрдэллэр.
Автор: Афанасий ИВАНОВ