Ааспыт нэдиэлэҕэ Дьокуускайга аҕыйах ахсааннаах төрүт омуктар урбаанньыт дьахталларыгар аналлаах үс күннээх семинар ыытыллыбыта. Тэрийээччилэринэн СР Аҕыйах ахсааннаах төрүт норуоттар Ассоциациялара, «Северянка» уопсастыбаннай тэрилтэ буолаллар. Хоту дойдуттан барыта 14 улуустан Эдьигээнтэн, Өлөөнтөн, Томпоттон, Уус Маайаттан, Усуйаанаттан, Булуҥтан, Үөһээ Халыматтан о.д.а. дьоҕус тэрилтэлээх, родовой общиналаах хоһуун санаалааах урбаанньыттар үөрэнэ, сүбэ-ама ыла кэлбиттэр.
Тэрийээччилэр Бизнес-оскуола сүрүн тосхоллоругар, хайдах судаарыстыбаннай регистрацияны бэлиэтэнэн ааһалларыгар, маркетинговай, үп-харчы былааннарын оҥорууну, бизнес-бырайыак араастарыгар сиһилии үөрэттилэр.
Маны сэргэ СР урбааҥҥа, атыыга-эргиэҥҥэ, туризмҥа миниистирэ Ирина Высоких кыттыылаах «СР урбаан эйгэтин өйөөһүн» тиэмэтигэр тэриллибит төгүрүк остуолга санааларын, ыраах хоту сиригэр көрсөр ыарахаттары этинэн, сүбэ-ама ыллылар. Бу семинарга Анаабыртан төрүттээх ыарахаттартан чаҕыйбат хорсун санаалаах, сытыы-хотуу кыргыттар Андросова Надежда Афанасьевна уонна Захарова Софья Константиновна сырыттылар.
Надежда Афанасьевна Андросова Дьокуускайга «Дракоша» диэн оҕо сайдар киинэ чааһынай тэрилтэлээх. «Сияние Севера» диэн чааһынай оҕо уһуйаанын сэбиэдиссэйинэн ситиһиилээхтик үлэлии-хамсыы сылдьар.
«Педагог үөрэхтээх буолан уонна оччолорго кыра оҕом муниципальнай уһуйааҥҥа путевката кэлэн быстыбакка, кыра саастаах оҕо оскуолаҕа киириэн иннинээҕи тэрилтэтин уһуйааны арай, бэйэм тэрийдэхпинэ диэн толкуйдуурга тиийбитим. Кыһалҕа үөрэтэр буоллаҕа. Быйыл коронавирус ыарыы туран сыл аҥаарын устата үлэлээбэккэ олорон баран, бу соторутааҕыта үлэһиттэрбин мунньан дьэ үлэлээн эрэбит. Этэҥҥэ урукку үлэ тэтимигэр киирэн, таптыыр идэбитинэн иитээччилэрбинээн оҕолорбутун иитиэ-дьарыктыа этибит. Сылдьар оҕолорбутун да, иитиллээччилэрбитин да олус аҕынныбыт», – диэн кэпсээнин саҕалыыр. Семинар практическай сессиятыгар лектор быһыытынан тэрилтэтин үлэтин-хамнаһын сырдаппыт, тэриллэригэр туох кэккэ ыарахаттары көрсүбүтүн, билиҥҥи инники былааннарын билиһиннэрбит.
– Үһүс күҥҥэ сүрүн бырагыраама кэнниттэн аһаҕас кэпсэтии буолбута. Бу кэпсэтиигэ СР Хотугу норуоттарын дьыалаларыгар уонна Арктика сайдыытыгар миниистирин солбуйааччыта Погодаев Михаил Александрович табаһыттарга аналлаах субсидия туһунан сырдатта. Семинар кыттыылаахтара бу бырагыраамалар тустарынан сиһилии дьэ биллилэр диэххэ сөп. Сэргэхсийэн ыйытыы бөҕө биэрэн, онно хоруй ылан бэл харахтара сырдаабыт курдук буолбута. Мин бэйэм «Юные оленеводы» диэн оҕо региональнай уопсастыбаннай НКО тэрилтэтин тэрийээччитэ буолабын (бэрэссэдээтэл Фазульянова Валентина Абдулзьяновна). Ол иһин бу табаһыттар тиэмэлэрин интэриэһиргиибин. Элбэх ситэтэ суох докумуоннаахтар эбит диэн бэйэлэрин ыйытыыларыттан да көрдүм, иһиттим даҕаны. Туундараҕа ыстаадаларыгар күннэтэ бэриниилээхтик үлэлии сылдьар табаһыт дьон, бу табаһыттарга аналлаах кэккэ уларыйыылар киирэллэрин да билбэттэр буоллаҕа. Онтон сылтаан элбэҕи сүтэрэр, куоттарар да курдуктар. Биһиги быйыл Президент гранын кыайыылаахтара буолбуппут, инники былааммыт өссө да киэҥ.
Софья Константиновна Захарова билигин кийиит буолан Аллараа Халымаҕа көһөн Анаабыртан арахпыта биэс сыла буолан эрэр эбит. Черскэй бөһүөлэгэр идэтинэн тыа хаһаайыстыбатын специалиһынан кэскиллээхтик үлэлии сылдьар. Семинарга кыттыытын, бэйэтин сөбүлүүр дьарыктарын тустарынан маннык кэпсээтэ:
– Уруккуттан АКМНС активтарын ватсап бөлөҕөр баарбын. От ыйыгар семинар буоларын билэн эрдэттэн сайаапка биэрбитим. Манна бэйэм идэбинэн үлэбин олус сөбүлээтим. Командировкаҕа ыстаадаларга баран табалар туруктарын көрөбүт, эмтиибит-томтуубут. Улуус үрдүнэн 16.000-тан тахса таба баар. Кэргэмминээн удьуор табаһыттар сыдьааннара Каургин Петр Ивановичтыын 2017 сыллаахха «Нэнэн» (ребенок) диэн чукча-долган родовой көс общинатын тэриммиппит, балыгынан дьарыктанабыт итиэннэ эдэр ыччаты кытта араас бырайыактарга кыттан этэҥҥэ үлэлии-хамсыы олоробут. Долганныы этэрбэстэри, унтуулары тигэбин, бултуурбун, балыктыырбын сөбүлүүбүн.
Семинар кыттыылаахтара бэйэлэрин уопуттарын атастастылар, көрсөр кыһалҕаларын кэпсээтилэр, сорохтор чааһынайдарын саҥа саҕалыахтарын баҕарааччылар сөптөөх эппиэттэри ыллылар. Ордук төгүрүк остуоллары сэргээтим, хайдах дьоҕус коммерческайа суох тэрилтэни НКО-ну тэринэргэ сүбэлээбиттэрин сөбүлүү истибитим. Мин санаабар, билигин урбаанньыттарга саамай сөптөөх бириэмэ кэллэ диибин. Күүстээх санаалаах баҕалаах киһи сиригэр-уотугар хаһаайыстыба тэринэн, бары дьоҕурун, сатабылын туһанан үлэлиир-хамныыр кэмэ. Судаарыстыба өттүттэн дьаһал да, араас көмө бырагыраамалар да баар буолуох курдуктар. Бэйэҕиттэн барыта тутулуктааҕын өйдүөххэ наада. Урбаан өттүгэр эттэххэ, эрдэ ииспинэн үлэлии сылдьыбытым да, билигин үлэҕэ киирэн баран иллэҥсийбэккэ кыралаан эрэ иистэнэбин. Дойдубар Анаабырбар семинар кэнниттэн ийэм үс сылыгар диэн баран кэллим. Бөһүөлэккэ тутуу бөҕөтө барбытын көрөн сэргээтим, үөрдүм даҕаны. Эдэр ыччат чааһынай дьиэлээх-уоттаах, тиэргэннэригэр техника бөҕө буолбуттара, кыахтаахтык олорорго усулуобуйа барыта баара олус үчүгэй. Ас-үөл сыаната хата Аллараа Халыматтан удамыр эбит. Онон дойдум дьонуттан үөрэн, санаалыын чэпчээн кэллим. Гуннара БАЙГИЛ
Гуннара БАЙГИЛЬДИНА
Источник: ulus.media