Новости
Хортуоппуй бородууксуйатын оҥорон таһаарар сыах арылларын күүтэбит
9 марта 2023

Быйыл Россиятааҕы бааһынай хаһаайыстыбалар (фермердэр), тыа хаһаайыстыбатын кээпэрэтииптэрин уонна д.а. оҥорон таһаарааччылар XXXIV cийиэстэригэр Хаҥалас улууһуттан аҕа баһылык Олег Иринеев, Эдуард Варламов (Хоточчу) уонна Розалия Петрова (Өктөм) буолан баран кыттан кэллилэр. Манна барыта Саха сириттэн 33 дэлэгээт уонна 5 ыҥырыылаах ыалдьыт сырытта.

Бу Ассоциация баар буолан фермердэр уонна кээпэрэтииптэр салайааччылара түмсэн, сүбэлэһэн, араас кыһалҕалары Россия таһымыгар быһаарсаллар. Сийиэскэ баран кэлбит дэлэгээттэртэн биирдэстэрэ, Хаҥалас бааһынай хаһаайыстыбаларын (фермердэрин), тыа хаһаайыстыбатын кээпэ-рэтииптэрин уонна д.а. оҥорон таһаарааччылар ассоциацияларын бэрэссэдээтэлэ, фермер Розалия Петрованы кытта сэһэргэстим.

— Мин 2012 сыллаахха хортуоппуй олордор фермер буолан саҕалаабытым. Агроном уонна бухгалтер үөрэхтээхпин. Ханнык баҕар дьыаланы саҕалыыр киһи быһыытынан, «Саҕалааччы фермер» субсидия көмөтүнэн тэриммитим. Маҥнай утаа, син биир ыарахаттар бааллар этэ. Сир боппуруоһа Өктөмҥө олус уустук. Урут Өктөм сопхуос баай бааһыналарынан аатырар буоллаҕына, билигин ол сирдэр чааһынай дьон олохсуйуутугар бэриллэн турал-лар. Онон бастакы сирбин, 3 гектары, Маҕан Кэрэххэ биэрбиттэрэ. Онтон ыла кыра-кыра сирдэрбин кэҥэтэн 12 гектарга диэри улаатыннаран олоробун уонна эбиэс ыһабын.

Ханнык баҕар дьыаланы арыйарга кыраттан саҕалыахха наада. Мин фермерскэй үлэбин анал таблицабар киллэрэн иһэбин. Оннук гынан чинчийэн, кэҥииргэ, сайдарга талаһабын. Хас сылын аайы ыытыллар тыа хаһаайыстыбатын дьаарбаҥкатыгар хайаан да кыттан иһиэххэ наада. Бииринэн, бородууксуйаҕын атыылыыгын уонна, саамай туһалааҕа, уопут атастаһыыта. Атын улууска хайдах үлэлииллэрин көрөҕүн.

Хортуоппуй олордорбор бастакыттан «Розара» суорду талбытым. Бэйэм ааппынан ааттаах, элитнэй суортаах хортуоппуй. Саҕа-лыырбар техникам суох буолан олус алгыстаахтык айылҕа биэрбитинэн үүммүтэ. Билигин Саха сиригэр «Розара» 70 % тарҕанан олордуллар. Маны таһынан миэхэ «Тулунский ранний», «Ред Скарлет» үүнэллэр.

 

2022 сыллаахха «Семейный грант» диэн бырагыраамаҕа киирэн саҥа техника эбии ыллым. Бу граны мээнэ биэрбэттэр, бу мин 11 сыл сыралаах үлэм түмүгэ. Билигин инникибэр хортуоппуйу переработкалыыр сыах үлэтэ күүтэр. Манна бэлэм ыраастаммыт хортуоппуйу, аска кутар гына атыыга аналлаах хаалаах оҥорон таһаарыахтаахпын. Дьиэм-уотум баар да, эбии өрөмүөҥҥэ наадыйар. Маны оҥостон сотору кэминэн бу бырайыакпын үлэлэтэн барыахтаахпын.

Хортуоппуй ырыынакка сыаната хаачыстыбатыттан олус тутулуктаах. Атыыга сортосмесь уонна аатырбыт суортардаах хортуоппуйдар тахсаллар. Сортосмесь сыаната чэпчэки. Билиҥҥи атыылаһааччы олус быһаарсар буолбут. Онон биһиги, оҥорон таһаарааччылар, тастан кэлбит аска улахан конкуренцияны үөскэтиэхпит. Дьон билэр — олохтоох ас хаачыстыбалаах буоларын.

Тастан, дьон көрүүтүгэр, хортуоппуй олордор туох да уустуга суох курдук. Оннук буолбатах, хортуоппуй ханнык баҕар култуура курдук бэйэтэ уустуктардаах. Холобур, наар биир култуураны, биир сиргэ олортоххуна сир кэхтэр. Онон мин сирбин сынньатар туһуттан эбиэс олордуутунан эмиэ дьарыктанабын. Хомойуох иһин биһиги сайыммыт кылгас, ол кэмҥэ туруулаһан туран үрдүк үүнүүнү ылар ыарахан. Кылгастык кэпсээтэххэ үлэ-хамнас ити курдук кэминэн баран иһэр.

 

Розалияны уонна да атын тыа сирин үлэһит кэрэ аҥардарын Аан дойду дьахталларын күнүнэн эҕэрдэлиибин. Баҕарабын кытаанах доруобуйаны, дьиэ кэргэҥҥэ дьолу-соргуну, тапталы, оҕо-уруу элбии турдун эһиги дьиэҕитигэр, бары үтүөнү кытта үөрэ-көтө сылдьыҥ.

 

— Татьяна Владимирова

Ссылка на источник: https://ханаласгазета.рф/article/91484