Сандал саас бастакы бэлиэтэ, аан дойду дьахталларын күнүн көрсө “Улуус Медиа” аныгы саха дьахталларын мэтириэттэрин арыйарга холонор.
Кыра, хатыҥыр эрээри хорсун, бойобуой кыыс, икки оҕо эйэҕэс ийэтэ, Томпо кыыһа Романна Андросова кэлиҥҥи сылларга төрөөбүт дойдутугар туризмы күүскэ сайыннарда. Кэрэ айылҕатынан биллибит Томпо оройуонугар кыһыннары-сайыннары кини авторскай турдары тэрийэн ыытар.
Ааспыт сылга күннээҕи олохпутугар пандемия сабыдыала киирэн киһи да барыта көҥүл сылдьыыны сыаналыыр буолла. Манан сибээстээн ыллыбыт да соҕуруу айанныырбыт тохтоон дьон республикабыт кэрэ сирдэрин лаппа кэрийдэ. Ааспыт сылтан бэтэрээ Томпо оройуонугар олус элбэх турист кэлэн барда. Манна Романна өҥөтө үгүс.
Билигин Романна дойдутун таһынан Кавказ хайаларынан эмиэ айаннары тэрийэр. Кини хас биирдии триба үтүмэн дьону түмэр. Кини курдук экстремальнай айаны сөбүлүүр дьон мустан биир санаанан салайтаран түмсэллэр. Холобур биир сырыыга Россияҕа биллибит фотограф, фудблогер, ас рецебын кинигэлэрин автора Наталья Оконешникова @natalieokoneshnikova, кинини кытта эмиэ хаартыскаҕа түһэрээччи Сергей Шарин @sergeysharinwed курдук биллибит дьон барсан «Властелин Колец» киинэ геройдарынан «Властелины Хандыги» диэн ааттаан бэрт сэргэх уонна интэриэһинэй хаартыскалары, видеолары оӊорбуттарын билэбит.
Маны тэҥэ биллэр блогер Николай Түгэн @tygen.n эмиэ сылдьыһан Томпо туһунан бэрт сэргэх видео оҥорбута. Бу хаартыскалар, видеолар аан дойдуну биир гына тилийэ көппүттэрэ.
– Туох санааттан трип тэрийэн саҕалаабыккыный?
– Сэттэ сыл оройуон киинигэр Хаандыга бөһүөлэгэр олорбуппут. Киһиттэн итэҕэһэ суох инникини былааннаан, баҕа санаа халандаарын толорон… Ол эрэн биир түгэҥҥэ өйдөнөн, бэйэм олохпун туораттан көрбүтүм, тугу да ситиһэ илигим. Былааннарым да олоххо киирбэтэхтэр. Ол дьыл, 2019 сылга Дьокуускайга көһөргө быһаарынныбыт. Бу кэмтэн ыла, дьэ, олохпор бииртэн-биир уларыйыылар киирэн бардылар. Бэйэм да билбэккэ баҕа санам туолан киирэн барда. Эр санаа ылынаммын өр кэмҥэ баҕа санаа оӊосто сылдьыбыт сыалбын, бастакы авторскай турбун тэрийдим. Биллэн турар, бастакы туох баҕар долгуйуулаах буолар, ол эрэн миигин чугас дьонум, доҕотторум күүскэ өйөөбүттэрэ, билигин да өйүүллэр. Саҥаттан-саҥа тур аайы сыыһаларбын үөрэтэн, аныгыскыга көннөрүнэн, эбии сайдан испитим. Трип кэмигэр араас интэриэстээх, көрүүлээх саҥа дьону кытта билсэн киһи өссө сайдар. Күн бүгүн, быһа холоон, мин авторскай турбунан сүүһүнэн киһи Томпо-Өймөкөөн хайаларын кэрийдэ.
Авторскай трип тэрийии, биллэн турар, олус эппиэтинэстээх. Эйигин кытта хамаандаҕар ким баарый? Трип хайдах быһыылаахтык тэриллэрий?
– Хас биирдии айаннааччы доруобуйатын туругун эрэ буолбакка, бүтүн олоҕун бэйэм эппиэтинэспэр ылабын. Хамаанда туруоран айаммытын Дьокуускай куораттан саҕалыыбыт. Ортотунан икки-үс «миллионник» массыынанан солбуйса сылдьан ыытар суоппардаах сылдьабыт. Бастакы күн дойдубар Хаандыгаҕа тиийэн хонобут, манна күндү киһим ийэм куруук алгыстаах алаадьытынан көрсөр. Дьэ, уонна сарсыныгар эрдэ, күн тахсыыта хайаларбытыгар айаҥҥа турунабыт. Трип устата айанньыттарбар туох баар табыгастаах усулуобуйаны тэрийэбин, туттар сэп-сэбиргэл, палатка барыта бэйэбиттэн. Аһы барытын бэйэм астыыбын, баҕалаахтар көмөлөһөөччүлэр. Биһиги тыйыс айылҕабытыгар хайа баҕар түгэҥҥэ адьырҕаны көрсө түһүөххэ сөп, ол иһин саалаах, эрэллээх сирдээччи киһилээхпин. Трасса устун массыынанан сылдьабыт. Онтон хайаны дабайыыга, водопадка, биллэн турар, сатыы сылдьабыт.
Күҥҥэ ортотунан 6-7 чаас хаамыахха сөп. Сайынын 2-3 күн тайҕаҕа балааккаҕа хонобут. Айан аайы уопуттаах хаартыскаҕа түһэрээччи, эбэтэр видеоҕа устааччы куруук илдьэ сылдьабын. Айаннааччыны страховкалыыбын. Айан иннинэ сэрэхтээх буолууга инструктаж ыытабын. Кыра оҕолору ылбаппыт, ол эрэн сорох сырыыларга бэйэм оҕолорбун илдьэ сылдьабын, кинилэр номнуо айанныы үөрүйэхтэр, кыра саастарыттан сылдьа үөрэммиттэр.
Айаныҥ барыта да экстремальнай буоллаҕа. Ол эрэн саамай экстрим айаныҥ хайдах этэй?
– Айан араастаах. Айаммыт суола уһун. Араас мэһэй көстүөн сөп, тимир көлө эмиэ киһи курдук, туохха эмэ эчэйии ылыан сөп. Ол иһин айаммар куруук эрэллээх, техникаҕа быһаарсар суоппардары илдьэ сылдьабын. Саха сиэринэн сири-уоту аһата, айылартан көрдөһө, сиэри-туому тутуһа сылдьабыт. Хайаны өрө-таҥнары дабайыы, водопадка чугаһаан хаартыскаҕа түһүү, дохсун сүүрүктээх Илин Хаандыга үрэҕи байдарканан дабайыы – бу барыта миэхэ экстрим буолар.
Айаным былаанын эрдэттэн оҥоробун. Сорох экстремальнай, сорох арыый саастаах дьоҥҥо сөп түбэһэр, кыра хаамыылаах буолар. Бу туһунан барытын сиһилии страницабар суруйабын, билиһиннэрэбин.
Триптарбыттан биир улахан интэриэһи тардыбыт сырыы – байдарканан айан буолар. Бу трибы тэрийэрбэр миэстэ тута бүппүтэ, үгүс киһи тиксибэтэҕэ. Бу саамай экстремальнай айан буолар. Манна уочаратынан Томпо үрэҕи өрө дабайа айаннаабыппыт. Бу сырыыга анал быыһааччы киһилээх этибит..
Инникитин туризмы сайыннарыыга сэмэй былааннардаахпын, ону олох хаамыыта көрдөрөн иһиэ.
Кэпсэттэ Ирина БОДРУГ Наталья Оконешникова уонна
Романна Андросова хаартыскалара
Николай Түгэн @tygen.n видеота
Источник: ulus.media
Подробнее: https://ulus.media/2021/03/06/ekstremal-ajannyt-romanna-androsova/