Тыа хаһаайыстыбатын миниистирэ Александр Атласов Сунтаар улууһугар оробуочай сырыытын чэрчитинэн Бүлүүчээн нэһилиэгэр сылдьан фермер Андрей Максимов үлэтин-хамнаһын кытта билистэ, ТХМ пресс-сулууспата иһитиннэрэр.
Андрей Максимов туһунан биһиги эрдэ суруйан турардаахпыт, кини 2018 сыллаахха «Саҥа саҕалааччы фермер» граныгар тиксэн, хортуоппуй үүннэриитинэн дьарыктанар. Нэһилиэк таһыгар турар «Чайка» диэн учаастакка сыллата төрдүгэр астаах үүнээйилэри — «Любава» уонна «Розара» хортуоска суордун, сүбүөкүлэни уонна моркуобу олордон олохтоох нэһилиэнньэҕэ хамаҕатык батарар.
Ыалдьыттар тыа сирин киһитин сыралаах үлэтин, сэмэй ситиһиилэрин уонна күннээҕи кыһалҕаларын туһунан сэһэргэстилэр, хаһаайыстыбатын көрдүлэр, үлэтин-хамнаһын кытта билистилэр. Ол курдук фермер тиэргэнигэр хортуоппуйу, оҕуруот аһын харайар тутуутугар (овощехранилищеҕа) сырыттылар. Объегы сыста, иккис этээскэ теплица туппутун сэргии көрдүлэр.
Андрей Максимов:
-Быйыл баһаар, кураан мэһэйдээн, хортуоппуйум үүнүүтэ ортоттон үөһээ, былааннаабыппар кыайан тиийбэтим. Сүбүөкүлэ үүнүүтэ үчүгэй, оттон моркуоп- мөлтөх, бэйэм сыыстардым, курааннатан кэбиспиппин, — диэн кэпсиир. Фермер хортуоппуй атыыга барыыта үчүгэй диир.
Тэрилтэлэр, чааһынай дьоннор уонна быйыл эбии элбэх объему геологтар ылбыттар эбит. Маны таһынан фермер оҕуруот аһын хаачыстыбатын харыстыырга аналлаах вакуумнуур аппарат ылан туттарын көрдөрдө. Быйыл бэйэ хортуоппуйуттан оҕо аймах сөбүлүүр «фри» хортуоппуйун оҥорон боруобалаабыт.
— Билигин логотип, упаковка толкуйдуу сылдьабын. Сатаан дьаһаннахха, тыа да сиригэр куораттан итэҕэһэ суох тупсаҕайдык оҥостон, атыылыахха сөп, — диир Андрей Алексеевич.
Ааспыт сылтан Андрей нэһилиэгэр түргэнник ситэр салааны сайыннарар сыалтан, кууруссаны, индюгу, куһу, хааһы инкубаторынан таһааран, нэһилиэнньэҕэ атыылаан саҕалаабытын уонна инникитин бу салааны сайыннаран «Дьиэ кэргэн ферматын сайыннарыы» бырагыраамаҕа киирсэн, грант ыларга үлэлэһэрин кэпсээтэ.
Ол курдук грант көмөтүнэн МТЗ 82, сыарҕа, навесной оборудование, чөкө соҕус эбии оҕуруот аһын харайар тутуу (овощехранилище) уонна бородууксуйабын тиэйэргэ-таҺарга 3 туонналаах рефрижератор массыына атыылаһыам этэ диэн баҕа санаатын эттэ.
-Индюк сымыыттарын Мирнэй куоракка дьарыктанар дьоннору кытта сакаастаан аҕалтарбыппыт. 40 индюгу эккэ диэн иитэн баран, барытын астаабытым. ТыҺыта ортотунан 8,5 кг- 9.5 кг, атыырдар — 15-17 кг. буолбуттара. Билигин 14 кууруссалаахпын уонна 44 кустаахпын.
Эһиил индюктарбын эмиэ иитэр курдук бэлэмнэнэ сылдьабын, эбии от сиэтэргэ диэн сирбэр улахан вольер бэлэмнээтим. Көтөрдөр турар дьиэлэрин тутан киллэрдим. Кустарым, хаастарым эбии ас бэйэлэрэ булунан сииллэрин курдук учаастакпар баар күөлгэ ыытыахтаахпын.
Кустарбыттан сымыыт ылан инкубациялыам уонна бэйэлэрэ эмиэ баттыахтара. Инникитин ити учаастакпар сылы эргиччи кус-хаас иитэр курдук хотон туттуохпун баҕарабын. Толору цикл буоларын курдук онно убойнай хостоон, переработкалаан атыылыыр курдук былаанныыбын.
Оҕуруот аһын, хортуоппуйу уонна түргэнник ситэр салааны тэҥҥэ тутар барыстаах эбит диэн санааҕа кэллим. Тоҕо диэтэххэ, уопсайынан, бородууксуйам бэйэтин сыанатын (себестоимость) түһэрэр сыалтан үүнээйинэн дьарыгырар табыгастаах эбит, атыыга барбат моркуоппун, угун — барытын көтөрдөргө сиэтэбин. Онон аһылык ороскуота аҕыйыыр. Маны таһынан учаастакпар сибинньэ оҕолорун иитэн, улаатыннаран сороҕун атыылаатыбыт.
Уопсайынан, түргэнник ситэр салаа перспективнэй эбит дии санаатым, дьон интэриэһиргиир, билиҥҥиттэн чоппууска сакаастыыллар. Иитиэн баҕалаах дьон элбэх эбит эрээри таһаарар усулуобуйалара суох. Аҕыйах чоппууска таһаараары ороскуота элбиир: сымыыт сакаастыан, инкубатордыан наада уонна бастаан бу көтөр олус көрүүлээх-харайыылаах.
Ханнык баҕарар атын көтөр курдук, индюктар вирус ыарыытыгар иммунитеттара суох. Онон ыарыыны сэрэтэр туһугар индюктар 6-с күннэриттэн 45 күннэригэр диэри битэмииннээх препараттары биэрэҕин — «пропойкалыыгын».
Быйыл нэһилиэгим, улууһум күрүө туттарбар квота биэрэн көмөлөстүлэр, онон 1.5 км. сири күрүөлээтим. Бу дьыл балаҕан ыйыгар уонна алтынньыга дьарыктаах буолуу киин бырагыраамматын нөҥүө хаҺаайыстыбабар төрт уолу үлэлэппитим.
Элбэх үлэни оҥордубут, олус туһалаах бырагыраамма эбит. Улуус тыатын хаһаайыстыбатын управлениета оҥорон таһаарыыга харчы көрдө уонна бу күннэргэ улуус иһинэн растениеводство салаатын сайыннарыыга ыытыллыбыт куонкурус түмүгэ биллиэхтээх, онно дождевальнай установкаҕа докумуон туттарбытым.
Быйыл сайылыкпар 2 гааттан ордук сири оҥорон бэлэмнээтим. Билигин өссө эбии 17 га сири оҥотторуохтаахпын — диэн фермер инники былааннарын үллэһиннэ.
Тыа хаһаайыстыбатын миниистирэ Александр Атласов фермер Андрей Максимов олус сатабыллаахтык, дьаһаллаахтык үлэлии сылдьарын бэлиэтээтэ уонна бу Максимовтар курдук эдэр ыал тыа хаһаайыстыбатын өрө тардан, сайыннаран, саҥа суолу-хайысхалары тобулан, үлэни киэҥ хабааннаахтык ыытан, улахан көмөтө суох атаҕар турбута ыччакка үтүө холобур буолар диэн бэлиэтээтэ.
Андрей тыаҕа үлэтэ суох ыччат олус элбэх, оттон тыа хаһаайыстыбатын салаатынан дьарыктанар эдэр дьон суохтарын тэҥэ диэн хом санаатын этэр.
-Нэһилиэнньэни сибиэһэй оҕуруот аһынан уонна түргэнник ситэр салаа бородууксуйатынан хааччыйар баҕа санаабын олоххо киллэрэн, бэйэм холобурбунан эдэр кыахтаах дьоҥҥо маннык үлэлээн харчылаһыахха сөп диэн санааны үөскэттэрбин диэн баҕа санаалаахпын.
Биллэн турар, бу ыарахан салаа. Ордук бүддьүөт сфератыттан көспүт киһиэхэ бастаан олус ыарахан этэ — дохуот тутатына кэлбэт уонна мин, этэргэ диэри, бастакы поколение фермер буоламмын тугум да суоҕа диэххэ сөп. 4 сылы быһа киирбит үппүн барытын хаҺаайыстыбабар ыыттым, дьиэ кэргэммэр тиксэрэ олох аҕыйах, хата, кэргэним өйдүүр -өйүүр буолан үлэлиибин.
Бааһынай хаһаайыстыба тэринэр, фермердиир, уопсайынан, түргэнник байар-тайар, харчы өлөрөр хайысха буолбатах, ол эрээри дууһаҥ сытар, сөбүлүүр дьарыгынан дьарыктанар буоллахха эн тугу баҕарар ситиһиэххин сөп.
Онон, саҥа суолу тутуһан, идэбин уларытан, фермерскэй хаһаайыстыба тэриммитим — бу сөп быһаарыныы дии саныыбын, төттөрүтүн сөбүлүүр идэбэр таба тайанным дии саныыбын — диир фермер Андрей Максимов.