Бартыбыал тутуурдаах, наар ыксыы-тиэтэйэ сылдьар, солото да суох буоллар, олох-дьаһах туһунан тохтоон сураһар, суруппут хаһыатын ылаары эрэдээксийэбитигэр охсуллан ааһар түгэнигэр кыл түгэнэ киирбитин умнан, чаас аҥаара буолан баран тахсар эрэллээх сурутааччыбыт, олус истиҥник саныыр сэбисэдинньикпит Родион Егоровы билбэт киһи суох буолуохтаах.

Кини эрэдээксийэҕэ киирдэ да, түгэх хостон кыргыттар батыаккалаһан кэлэн “чэ, туохта эрэ кэпсээ эрэ!” диир үгэстээхпит. Оҕо сааһын, хайдах дьонуттан хайҕаммытын, холдьоҕуллубутун, ас-таҥас тиийбэт кыһалҕатын, оскуолатааҕы сылларын, эдэр сааһын чаҕылхай кэмнэрин, онтон да атыны элбэҕи кэпсиирин истэ-истэ, биһиги, кыргыттар, сыҥаах баттанан, харахпыт уоттанан, иэдэспит көһүйүөр диэри күлэн, күммүтүн олус бэһиэлэйдик атаарабыт. Сороҕор тахсан барарыгар аныгыскыга кэпсиир тиэмэтин сорудахтыыбыт уонна хаһыат бэчээттэнэн тахсар күнүн күүтэбит. Родиону көһүтэбит.

Родион Герасимович киһи быһыытынан хайдаҕын, тугу үлэлээбитин, олоҕун кэрдиис кэмнэрин билиһиннэрэр наадата суох дии саныыбын. Онто да суох билэҕит. Үйэлээх сааһын тухары 40-ча сыл военкомакка сулууспалаан, бочуоттаах сынньалаҥҥа тахсан олоҕун тосту уларыппыт кини баар.. Билигин тыа хаһаайыстыбатынан утумнаахтык, таһаарыылаахтык дьарыктанар урбаанньыттартан биирдэстэрэ, “ИЗОЛЬДА” тэриллиилээх бааһынай хаһаайыстыбалаах.

—         Дьиҥэ, урут тыа хаһаайыстыбатынан дьарыктамматах киһибин. Санаабар да суоҕа диэххэ сөп.  “Үөдүгэй” сопхуоска балтараа сыл ыанньыксыттаан баран сулууспаҕа барбытым. Урукку сыллары ааҕыстахха, уопутум диэн ити эрэ буолар. Онтон биэнсийэҕэ тахсан баран сайылык тэриммитим, онно кустары, кууруссалары, куруолуктары, сибиинньэлэри иитэбит. Олус сөбүлүүр дьарыгым.

Төрөппүттэртэн ситим быстыбат

Родион Герасимович кэпсииринэн, бэйэтин өйдүүр буолуоҕуттан дьоно куурусса, куруолук ииттэллэр эбит. Кыһыннары кууруссалар дьиэҕэ кыстыылларын кэпсиир. Сайынын кууруссалары сырсан оонньуулларын, аан дойдуну биир гына сымыыттаабыттарын хомуйалларын олус истиҥник саныыр.

— Ити дьонум ииппит кууруссаларын, куруолуктарын хааннара уларыйбакка, быстыбакка билигин миэхэ баалларыттан олуһун киэн туттабын. Төрөппүттэрбин, оҕо сааспын санаталлар. Ситим быстыан баҕарбаппын. Күн бүгүн миэхэ 30 перепелка, 17 кус, 50-ча куруолук, 7 сибиинньэ иитиллэр, бу күннэргэ  эбии 500 куурусса кэлиэхтээх. Онтон кыстыыр хотонноро тутулуннаҕына, өссө балтараа тыһыынча кууруссаны аҕалтарыахтаахпыт. Ол балтараа тыһыынча куурусса сымыыттарын, онтон 500 куурусса эт боруодаларын туһаҕа таһаарыахтаахпыт. Саас чоппуускалары ылан иитэн, күһүн хотоҥҥо киллэрбэккэ туһаныахтаахпыт.  Инникигэ былаан киэҥ.

Тастан тирэх баар дуу?

—  Оо, баар бөҕө буоллаҕа дии, соҕотох, ордук-хос уурунуута суох борустуой киһи бу маны барытын тэринэрэ, тутара, тэнитэрэ ыарахаттардаах. Ол курдук, улуустааҕы тыа хаһаайыстыбатын управлениетын начаалынньыга Сергей Иванович, итиэннэ сэлиэнньэм баһылыга Максим Филиппович көмөлөрө баһаам. Кинилэр күүстэринэн-көмөлөрүнэн урбаанньыт буолан, улууспутугар куурусса баабырыката тэринэн эрэбин. Онтум Чочу Күөлүгэр баар, бу сир эмиэ оҕо сааспын кытта сибээстээх. Онно элбэх кус-хаас иитиллибит, ынах-сүөһү кыстаан турбут сирэ. Итиннэ икки сыл кэриҥэ “Үөдүгэй” сопхуоска сэкирэтээринэн үлэлээбитим. Ол саҕана кулууптаах, остолобуойдаах, икки түөртүү кыбартыыралаах дьиэлээх, элбэх ыччат тахсан үлэни-хамнаһы кыайа-хото туппут сирэ буолар. Быраҕыллан хаалбыт сири чөлүгэр түһэрэн, билигин дьоһуннаах беседка, баараҕай хотон туттаран, киһи кута-сүрэ тохтуур, олохсуйар, тардыһар сирэ буолла. Быйыл онно кыстаатыбыт.

Дьиэ кэргэн – дьоһуннаах укулаат

Изольда Николаевналыын ыал буолан, үс уолу төрөтөн, икки оҕону эбии иитэн, билигин иккиэйэх бэйэлэрэ элбэх ыччаттаннылар. Тоҕус сиэн  минньигэс сытынан олохпут кинилэргэ ананар диэн сэһэргииллэр. Сиэннэр былдьаһа-тарыһа барытыгар илии-атах буолан, баайы-дуолу хаҥатыыга, дьоһун олоҕу салҕыырга көмө-тирэх буолаллар.

Урбаанньыттар күннэрэ ыам ыйын 26 күнүгэр бэлиэтэммитэ. Улуус урбаанньыттарын түмэр “Мин бииисинэһим” судаарыстыбаннай Үөһээ Бүлүүтээҕи салаатын тэрилтэтин Екатерина Николаева олус таһаарыылаахтык үлэлэтэн олорор. Улууска күн бүгүн 400-тэн тахса урбаанньыт, 200-чэкэ бэйэ дьыалатынан дохуот киллэринэр (самозанятай) урбаанньыт баар.

Салгыы Екатерина Васильевна кэпсиир:

— Бэйэ дьыалатынан дохуот киллэринэн үлэлиир дьон пенсионнай нолуок төлөөбөттөр, отчуот оҥорботтор, үлэһит ылбаттар.  Дохуоттара 2 мөлүйүөн 400 тыһыынчаттан тахсыа суохтаах. Куһаҕан да үчүгэйдээх диэбиккэ дылы, хамсык кэминэн, элбэх дьон социальнай хантыраагынан бэйэ дьыалатынан дьарыктанар буолла. Социальнай хантыраак уруккуттан баар этэ эрээри, кэлиҥҥи сылга элбэх киһи туһанар буолла. Биһиги кииммит “Сбербаан” партнера буоларын быһыытынан урбаанньыттары босхо регистрациялыыбыт, расчетнай счет, терминал арыйабыт. Аныгы олох сиэринэн терминал хайаан да ирдэнэр. Туох баар докумуонун ымпыгар-чымпыгар тиийэ оҥорон биэриэхпитин сөп.

Икки куобаҕы — биирдэ

Бэйэ таптыыр дьыалатынан дьарыктанан, онон эбии дохуот киллэринии олус табыгастаах. Саха өс хоһооно этэринии – сатабыллаах саһыл саҕалаах.

— Чочу Күөлэ ыһыллан-тоҕуллан истэҕинэ, хата Родион Герасимовиһы кэпсэтэннэр, чөлүгэр түһэрбиттэриттэн киһи астынар. Билигин ити сайылык киһи кута-сүрэ тохтуур, дьон-сэргэ тохтоон, өрөөн-хонон , дууһалыын сынньанан ааһар миэстэтэ буолла. Онуоха Родион кэргэнинээн Изольдалыын олус ыалдьытымсах, тоҥмуту ириэрэр, аччыгы тото аһатар ыаллар. Киһи санаата кыайар буоллаҕына, олоҕу сүүс аҕыс уон кыраадыс уларытар кыахтааҕын бу дьиэ кэргэн дакаастыыр.  Кинилэр ылсыбыт дьыалалара табыллан, тэнийэн иһэригэр баҕарабын.

Родион Герасимович курдук сүрэхтээх, олоҕу таптыыр, ылсыбыт дьыалатыгар сүрэҕин, дууһатын ууран туран сылайары-элэйэри аахсыбакка үлэлиир дьону хайҕыахха эрэ наада. Утуйан тураат, тыа хаһаайыстыбатынан дьарыктанар эбиппин диир ыарахан. Тыа хаһаайыстыбатын эйгэтэ ас-таҥас эргиэнэ буолбатах, тыыннаах дууһа элбэх көрүүнү-харайыыны, сыраны-сылбаны, үбү-харчыны ылар. Тыа хаһаайыстыбатынан дьарыктанар киһи күннээҕи көрсөр үлэтигэр-хамнаһыгар аата-ахсаана биллибэт үгүрү түбүгү көрсөр. Бу барыта – тулууртан, дьаныартан, бэйэ дьыалатын таптыыртан тахсар.

Валентина ДОГОЮСОВА